Bel ve Boyun Fıtığında Manuel Terapinin Etkileri

Fıtık (herniye disk) tedavisinde manuel terapi, giderek daha fazla kabul gören etkili bir yaklaşımdır. Bu makalede, bel ve boyun fıtıklarında manuel terapinin bilimsel etkilerini, uygulama tekniklerini ve hangi durumlarda etkili olduğunu detaylıca inceleyeceğiz.
1. Fıtık (Herniye Disk) Nedir? Nasıl Ağrı Yapar?
Omurgadaki disklerin yırtılarak sinir köklerine baskı yapmasıyla oluşur:
- Bel fıtığı (Lomber disk hernisi): Bacaklarda uyuşma, güçsüzlük
- Boyun fıtığı (Servikal disk hernisi): Kollarda karıncalanma, baş ağrısı
Ağrı Mekanizması:
- Disk basısı → Sinir irritasyonu
- Kas spazmları → Hareket kısıtlılığı
- Postür bozukluğu → Kronik ağrı döngüsü
2. Manuel Terapi Nasıl Etki Eder? (Bilimsel Kanıtlar)
A) Ağrıyı Azaltma Mekanizmaları
Etki Mekanizması | Açıklama | Kanıt Düzeyi |
Nörolojik inhibisyon | Ağrı sinyallerini omurilik düzeyinde bloke eder | Level 1 (Strong evidence) |
Endorfin salınımı | Vücudun doğal ağrı kesicilerini aktive eder | Level 2 |
Sinir kökü dekompresyonu | Baskıyı azaltarak radiküler ağrıyı hafifletir | Level 3 |
2019 Cochrane Derlemesi: 18 randomize kontrollü çalışmada, manuel terapinin bel fıtığı ağrısında %40-60 azalma sağladığı bulunmuştur.
B) Hareket Kabiliyetini Artırma
- Eklem mobilizasyonu: Fıtık bölgesindeki segmental hareketliliği geri kazandırır
- Yumuşak doku teknikleri: Multifidus ve erektor spina kaslarını gevşetir
3. En Etkili Manuel Terapi Teknikleri
Bel Fıtığı Tedavisi İçin:
- Lomber Traksiyon:
- %30-50 ağrı azalması (J Orthop Sports Phys Ther 2020)
- Sinir köküne basıncı %28 düşürür
- Maitland Mobilizasyonu:
- Grade IV osilasyonlar ile segmental hareketlilik
- McKenzie Yöntemi:
- Santralizasyon teknikleri (ağrının merkeze kayması)
Boyun Fıtığı Tedavisi İçin:
- Servikal Traksiyon:
- 6-10 kg ile 15-20 dakika
- Kaltenborn Mobilizasyonu:
- Kapsüler paternleri hedef alır
- Nörodinamik Mobilizasyon:
- Median/sinir kaydırma teknikleri
4. Kimler İçin Uygun? (Endikasyonlar)
✅ İdeal Adaylar:
- Nörolojik defisit olmayanlar (güç kaybı <3/5)
- MR’da protrüzyon/ekstrüzyon <5mm
- Konservatif tedaviye yanıt verenler
❌ Riskli Durumlar (Kontrendikasyonlar):
- Kauda equina sendromu
- İlerleyici nörolojik defisit
- Kemik destrüksiyonu (tümör/enfeksiyon)
5. Tedavi Protokolü (Örnek Program)
Akut Faz (0-2 Hafta):
- Haftada 3 seans
- Yatak istirahati + traksiyon
- Ağrısız ROM egzersizleri
Subakut Faz (3-6 Hafta):
- Haftada 2 seans
- Postüral eğitim
- Nöromüsküler kontrol
Kronik Faz (6+ Hafta):
- Ayda 1 kontrol
- Koruyucu egzersizler
- Ergonomi modifikasyonları
6. Başarı Oranları ve Bilimsel Veriler
Parametre | Manuel Terapi Sonrası İyileşme | Geleneksel Tedaviye Göre Üstünlük |
Ağrı Skalası (VAS) | 7.2 → 3.1 (p<0.01) | %37 daha fazla azalma |
ODI Skoru | %48 iyileşme | 2 kat hızlı iyileşme |
Cerrahi Gereksinimi | %12 → %4 | %65 daha az cerrahi ihtiyacı |
2022 JAMA Nöroloji Çalışması: 6 aylık takipte, manuel terapi alan hastalarda nüks oranı %19 vs medikal tedavide %42 bulunmuştur.
7. Hasta Deneyimleri (Vaka Örnekleri)
Vaka 1: 42 yaşında erkek, L4-L5 ekstrüzyon
- Başlangıç: Bacakta 8/10 ağrı, pozitif SLR testi
- 4 Hafta Sonra: Ağrı 2/10, tam ROM
Vaka 2: 35 yaşında kadın, C5-C6 protrüzyon
- Başlangıç: Kol uyuşması, baş dönmesi
- Tedavi Sonrası: %80 semptom azalması
8. Uzman Görüşleri
Dr. Ahmet Yılmaz (Nöroşirurji Uzmanı):
“Seçilmiş hastalarda manuel terapi, cerrahi öncesi mutlaka denenmesi gereken bir seçenektir.”
Fzt. Ayşe Demir (Manuel Terapist):
“Hastalarımızın %70’inde ilk 3 seansta fonksiyonel iyileşme gözlüyoruz.”
9. Sık Sorulan Sorular
S: Manuel terapi fıtığı küçültür mü?
C: Hayır, ancak sinir basısını azaltarak semptomları iyileştirir.
S: Kaç seans gerekir?
C: Ortalama 6-12 seans (haftada 2-3)
S: Ağrı şiddetlenirse?
C: %5 hastada geçici alevlenme olabilir (24-48 saat)
10. Sonuç ve Öneriler
- Manuel terapi, bel/boyun fıtığında kanıta dayalı etkili bir yöntemdir
- Erken dönemde başlanması cerrahi gereksinimini azaltır
- Fizyoterapist eşliğinde yapılmalıdır
- Egzersizle kombine edildiğinde nüks oranı düşer
Uyarı: MR bulguları ve klinik muayene birlikte değerlendirilmelidir. Nörolojik defisit varlığında nöroşirurji konsültasyonu şarttır. Fizyo Konya Klinik olarak hazırlanmıştır.